Galdetu diguzu ea zein den zuzena; behar izango dut ala beharko dut.

 

Erantzuna: behar izango eta beharko, biak dira zuzenak.

 

 

Hori esanda, saiatuko gara informazioa osatzen, Euskaltzaindiak Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II (EGLU-II) lanean dioena aprobetxatuta; batez ere, 8. kapitulukoa (155.-164. or.)

 

1/ Dakizunez, aditzetan ageri diren ezaugarrietako bat aspektuarena da. Aspektuaren marka aditz nagusiari itsasten zaio:

 

Burutua	<TU> marka	hartu du, ikusi du, bete du
Etorkizuna	<TUKO> marka	hartuko du, ikusiko du, beteko du
Ez burutua	<TZEN> marka	hartzen du, ikusten du, betetzen du

 

Horrez gain, adizki trinkoetan ez da aspektu markarik agertzen, baina une batean-edo gertatzen ari den zerbaiti lotutako aspektua daukate, gramatiketan “puntukaria” deritzona:

 

Puntukaria	(markarik ez)	dakar
Burutua	<TU> marka	ekarri du
Etorkizuna	<TUKO> marka	ekarriko du
Ez burutua	<TZEN> marka	ekartzen du

 

2/ Horiez guztiez gain, badaude tratamendu berezia daukaten aditzak: behar izan, ari izan, nahi izan (eta gura izan), bizi izan, balio izan, maite izan, komeni izan, uste izan…

 

Ikusi dezagun nola jokatu behar den aditz horiekin aspektuaren aldetik. Horretarako, haietako bost erabiliko ditugu:

 

	Ekarri	Behar izan	Nahi izan	Uste izan	Bizi izan	Ezin izan
Puntukaria	dakar	behar du	nahi du	uste du	bizi da	ezin du/da**
Burutua <TU>	ekarri du	behar izan du	nahi izan du	uste izan du	bizi izan da	ezin izan du/da
Etorkizuna <TUKO>	ekarriko du	beharko du behar izango du (behar izanen du)	nahiko du nahi izango du (nahi izanen du)	usteko du uste izango du (uste izanen du)	biziko da bizi izango da (bizi izanen da)	ezingo du ezin izango du (ezin izanen du)
Ez burutua <TZEN>	ekartzen du	behar izaten du	nahi izaten du	uste izaten du	bizitzen da*	ezin izaten du/da

 

* Oso gutxitan erabiltzekoa, testuinguru guztiz markatuetan.

** Aditzaren arabera aukeratu behar da laguntzailea: ezin du ekarri / ezin da ibili.

 

3/ Ikusten duzunez, etorkizuna adierazteko bi aukera daude aditz berezi horietan: izan ezabatu eta aspektu marka behar, nahi, maite, bizi eta besteri zuzenean eranstea, batetik (beharko du, nahiko du…); eta, bestetik, aditz osoari eranstea (behar izango/izanen du, nahi izango/izanen du…). Areago: bietatik lehenengoa da joera nagusia; behar izango/izanen du baino askoz ere ohikoagoa da beharko du.

 

Hori horrela dela ikusteko, esperimentu hau egin dezakezu: Euskalbar-en, Mozilla Firefox nabigatzailerako tresna barran, Ereduzko Prosa Gaur corpus arakatzailea duzu, 2000. urtetik aurrera argitaratu diren Berria eta Herria agerkariak eta ehunka liburu aukeratu biltzen dituena; esteka honetan, beharko formaren agerraldiak kontsultatu ditzakezu, eta behar izango-renak beste esteka honetan: erabateko desoreka dago lehenengoaren alde.